Poczucie koherencji (sense of coherence, SOC) jest pojęciem wprowadzonym przez Aarona Antonovsky’ego. Wiąże się ono z salutogenezą, czyli koncepcją, której założeniem jest, że określone czynniki sprzyjają zachowaniu zdrowia mimo stresu i trudnych doświadczeń.
Aaron Antonovsky badał stan zdrowia osób, które przeżyły obóz koncentracyjny, a mimo to zachowały zdrowie. Według jego koncepcji osoby te dysponowały większymi niż inne zasobami odpornościowymi, wynikającymi ze wspomnianego poczucia koherencji. Jest ono globalną orientacją życiową, na którą składają się trzy komponenty:
- poczucie zrozumiałości (comprehensibility) – postrzeganie informacji jako uporządkowanych, spójnych i zrozumiałych; wpływa ono na przekonanie, że zdarzenia da się przewidzieć i zrozumieć, że człowek potrafi się zmierzyć z tym, co go spotyka, a nowe zdarzenia nie są problemem, lecz wyzwaniem;
- poczucie zaradności (manageability) – występuje, gdy człowiek uznaje dostępne mu zasoby za wystarczające do zmierzenia się z rzeczywistością i sprostania jej wymaganiom; nie muszą to być jego własne zasoby – mogą one pochodzić np. z otoczenia, lecz ważne jest, że człowiek może z nich skorzystać w razie potrzeby; dzięki temu ma on poczucie wpływu na zdarzenia i lepiej znosi porażki;
- poczucie sensowności (meaningfulness) – wrażenie, że życie ma sens i że warto starać się sprostać jego wymaganiom; daje ono motywację do działania, natomiast jego brak łaczy się ze skłonnością do wycofywania się i rezygnowania.
Wymienione komponenty są wzajemnie powiązane. Największe znaczenie zdaje się mieć poczucie sensowności, gdyż wpływa na wzrost lub spadek pozostałych komponentów.
Antonovsky zaobserwował, że osoby o wysokim poczuciu koherencji częściej podejmują zachowania prozdrowotne. Można też stwierdzić, że osoby takie lepiej sobie radzą ze stresem i presją otoczenia oraz mają mniejszą potrzebę rozładowywania go w sposób dla nich niekorzystny, np. poprzez używki i uzależnienia. Są też bardziej wytrwałe w dążeniu do celu i trzymaniu się zdrowych nawyków, gdyż widzą w tym większy sens.