Lateralizacja

Lateralizacja, inaczej stronność, to przewaga czynnościowa jednej strony ciała nad drugą. Jest za nią odpowiedzialna przeciwległa półkula mózgu, czyli u osoby praworęcznej dominuje półkula lewa, a u osoby leworęcznej – prawa.

Lewostronność

Większość ludzi jest prawostronna, ale lewostronność (dominacja lewej ręki zwykle łączy się z dominacją lewej strony ciała) też jest normą; dotyczy ona 8-15% ludzi. Jednak nie zawsze tak uważano. Niegdyś osoby leworęczne były postrzegane jako gorsze i określane pogardliwymi słowami typu „mańkut” czy „lewus”. W średniowieczu leworęczność kojarzono z magami i czarownicami, a nawet z szatanem. Jeszcze do niedawna uznawano leworęczność za zły nawyk, który trzeba zwalczać i na siłę przestawiano dzieci na pisanie prawą ręką.

Dziś przyjmuje się, że jest to cecha uwarunkowana genetycznie i rezygnuje się z przestawiania, gdyż stwierdzono, że może to prowadzić do różnych zaburzeń. Spotyka się też dane wskazujące, że leworęczność łączy się z większymi zdolnościami muzycznymi, szybszymi reakcjami na bodźce, a nawet z wyższym ilorazem inteligencji.

Jednak do tej pory w niektórych kulturach lewa ręka jest uważana za nieczystą (nie powinno się np. nią jeść lub podawać jej na powitanie), a wiele praktyk religijnych wymaga użycia ręki prawej. W naszym języku nadal funkcjonują sformułowania typu „wstać lewą nogą” czy „lewe interesy”. Nie mówiąc o tym, że niektóre przedmioty codziennego użytku są bardziej przystosowane do potrzeb osób praworęcznych (np. myszki komputerowe, klawiatury czy klamki w drzwiach). Leworęczność wpływa też nieraz na trudności w pisaniu ręcznym (zamazywanie liter, niewygodne ułożenie ręki, szybsze męczenie się).

Lateralizacja skrzyżowana i nieustalona

Istnieje spora grupa osób, u których lateralizacja nie jest wyraźnie określona. Mogą one mieć np. dominującą prawą rękę, ale lewe oko czy ucho (lateralizacja skrzyżowana). Zdarzają się też osoby obustronne, u których brak dominacji jednej strony nad drugą, więc mogą posługiwać się obiema w takim samym stopniu.

Taki typ lateralizacji może również wiązać się z pewnymi utrudnieniami. Na przykład dziecko, u którego żadne oko nie dominuje, może próbować czytać jednym i drugim okiem na przemian i w rezultacie opuszczać litery. Jeśli lateralizacja skrzyżowana obejmuje oko i rękę (np. praworęczność i lewooczność), mogą wystąpić problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową, co prowadzi również do trudności w czytaniu i pisaniu. Przy kłopotach z lateralizacją występują także problemy z orientacją przestrzenną i odróżnieniem strony lewej od prawej. Oburęczność wbrew pozorom wcale nie jest zjawiskiem korzystnym. Jeśli dziecko pracuje obiema rękami, ale jedną z nich częściej – lepiej skupić się na pracy tą właśnie ręką. Jeśli nie ma żadnych określonych preferencji – zachęcajmy je do korzystania z ręki prawej.