Cząber ogrodowy (Satureja hortensis) jest rośliną znaną i stosowaną od wieków. Jego właściwości smakowe i lecznicze doceniali już starożytni Rzymianie. Do Europy trafił najprawdopodobniej za czasów panowania Juliusza Cezara. Za sprawą intensywnego, pikantnego smaku przez wiele lat zastępował czarny pieprz.
Opisywali go już Owidiusz i Pliniusz Starszy w I w.n.e. Hipokrates donosił o działaniu wykrztuśnym cząbru, a Dioskurides polecał go na problemy z pęcherzem, żołądkiem oraz na choroby płuc. Stosowano go głównie jako przyprawę do potraw, jednak uważano go również za afrodyzjak.
Właściwości cząbru
Dużą popularność ziele zyskało w średniowiecznej Europie, a to dzięki jego uprawom w przyklasztornych ogródkach. W epoce odrodzenia używano go jako leku na bóle głowy i problemy układu pokarmowego. Zwalczał pasożyty jelit, upławy oraz sklerozę.
Dziś cząber jest składnikiem pieprzu ziołowego oraz mieszanki ziół prowansalskich. Często dodaje się go do potraw z roślin strączkowych – fasoli, bobu lub grochu. Przyprawia się nim zupy i sosy, ziemniaki, mięso oraz twarożki.
Dzięki zawartości prostych fenoli oraz monoterpenów monocyklicznych roślina ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne. Badania wykazały, że olejki eteryczne z cząbru zwalczają 23 szczepy bakterii oraz 15 gatunków chorobotwórczych grzybów. Wykazuje ponadto działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wspomaga procesy trawienia, łagodzi skutki niestrawności, biegunki i wzdęcia.
Ze względu na działanie antyseptyczne cząber stosuje się do przemywania ran. Okłady z ziela przyspieszają gojenie stłuczeń, a także łagodzą swędzenie skóry po ukąszeniach owadów. Napary pomagają zwalczać problemy natury dermatologicznej. Polecane są osobom z cerą tłustą i trądzikową. Stosowane są również w stanach zapalnych skóry, infekcjach grzybiczych oraz drożdżycy.
Ziele ma działanie moczopędne, wspomaga więc prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego. Ponadto – z uwagi na właściwości antybakteryjne – leczy infekcje pęcherza moczowego. Dzięki działaniu odkażającemu jest świetnym lekarstwem na zapalenie gardła i afty. Jest składnikiem past do zębów, poleca się go również do płukania jamy ustnej. Z powodzeniem zastępuje płyny przeznaczone do tego celu dostępne w drogeriach.
Cenne źródło witamin i minerałów
Cząber ogrodowy jest bogaty w witaminę C, flawonoidy (głównie rutynę), garbniki i żywice. Witamina C oraz rutyna to jedne z najbardziej znanych substancji antyoksydacyjnych. Eliminują wolne rodniki odpowiedzialne za uszkodzenia w DNA. Przeciwdziałają nowotworom oraz przedwczesnemu starzeniu się skóry. Rutyna dodatkowo uszczelnia naczynia krwionośne. Jest więc szczególnie polecana osobom cierpiącym z powodu pękających naczynek.
Roślina zawiera ponadto cynk, magnez, potas i sód – pierwiastki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Cynk reguluje działanie układu immunologicznego. Wzmacnia włosy i paznokcie, przyspiesza gojenie ran i stanów zapalnych skóry.
Potas stabilizuje ciśnienie krwi i gospodarkę wodną oraz usprawnia pracę nerek. Wspomaga pracę układu mięśniowego i nerwowego. Podobnie jak cynk, poprawia zdolność myślenia i koncentrację. Dzięki magnezowi nasz układ sercowo-naczyniowy pracuje bez zarzutu. Pierwiastek ten koi nerwy i uspokaja, a także usprawnia pracę mózgu. Sód z kolei utrzymuje nasze komórki i tkanki odpowiednio nawodnione. Chroni również organizm przed utratą wody.