Ciemna triada cech osobowości

Ciemna triada cech osobowości
CebotariN/bigstockphoto.com
CebotariN/bigstockphoto.com

Ciemna triada (inaczej zwana czarną lub mroczną) to trzy zestawy niepożądanych cech osobowości – narcyzm, makiawelizm i psychopatia. Niekiedy dodaje się jeszcze sadyzm i wtedy można mówić o ciemnej tetradzie.

Narcyzm wiąże się z potrzebą nieustannego skupiania na sobie uwagi i podziwu ze strony innych. Nie jest dokładnie tym samym co egoizm, gdyż osoby narcystyczne nieraz odczuwają swoje cechy jako utrudniające im życie. Wydają się niezdolne do wyjścia poza siebie; poza tym na własnej osobie skupiają się nie tylko ich uczucia pozytywne, ale także negatywne, przez co mogą przechodzić od samouwielbienia do autoagresji. Narcyzm nie zawsze oznacza wysokie poczucie własnej wartości – bywają osoby narcystyczne, a zarazem niepewne, którym się wydaje, że wszyscy ich obserwują. Osoby takie nieustannie porównują się do innych i bardzo źle znoszą krytykę. Natomiast drugi typ narcyzów to osoby pewne siebie, o wysokiej samoocenie. Uważają się za lepsze od innych i nie biorą pod uwagę ich opinii.

Makiawelizm (nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego filozofa Machiavellego) łączy się z instrumentalnym traktowaniem innych ludzi, chłodnymi relacjami z innymi oraz nieliczeniem się z ich potrzebami (osoba dostrzega innych ludzi tylko wtedy, gdy są potrzebni do jej celów). Przy tym osobę makiaweliczną cechuje specyficzne podejście do moralności – przekonanie, że cel uświęca środki i należy do tego celu dążyć za wszelką cenę, nawet gdyby oznaczało to przekraczanie prawa. Ma ona skłonność do manipulacji i potrafi udawać miłą i życzliwą, gdy może coś na tym zyskać.

Psychopatia (osobowość dyssocjalna, antyspołeczna) również wiąże się z lekceważeniem zasad moralnych i prawa oraz płytkimi relacjami z ludźmi, opartymi przede wszystkim na ich przydatności. Jednak w porównaniu do osób makiawelicznych występuje tu wyższy poziom agresji i mniejsze skupienie na własnym wizerunku, a także nieumiejętność planowania odległych celów. Osoby psychopatyczne mają niską tolerancję na sytuacje frustrujące oraz nie umieją przeżywać poczucia winy i wstydu. Mają też większą skłonność do popełniania przestępstw; tu pojawiają się nieraz wątpliwości, czy należy je traktować jak zwykłych kryminalistów, czy traktować zaburzenie osobowości jako okoliczność łagodzącą. Jednak osoby te nie są niezdolne do oceny własnego zachowania i potrafią zrozumieć powszechnie obowiązujące normy – natomiast mają problem z dopasowaniem się do nich.

Sadyzm (sadystyczne zaburzenie osobowości) polega na znajdowaniu przyjemności w zadawaniu komuś cierpienia fizycznego bądź psychicznego. Występuje tu silne pragnienie kontroli nad innymi oraz poniżania ich. Znęcanie się i kontrolowanie ma na celu podtrzymywanie poczucia własnej wartości i przekonania o władzy nad kimś. Obserwuje się też sadyzm polegający na uzależnieniu drugiej osoby od siebie i sterroryzowaniu jej (np. w związku), wynikający z lęku przed jej odejściem i przed samotnością. W odróżnieniu od psychopaty czy narcyza, sadysta potrafi więc w specyficzny sposób przywiązać się do swojej ofiary.

Powyższe opisy odnoszą się do dużego natężenia wspomnianych cech. Psycholodzy twierdzą jednak, że cechy mrocznej triady w jakimś stopniu występują u każdego, natomiast mogą przejawiać się tylko w nielicznych sytuacjach lub w ogóle nie dochodzić do głosu. Podkreśla się, że pewne cechy mrocznej triady skłaniają do bycia przywódcą, choć w silnym natężeniu mogą dać tyrana i dyktatora. Okazuje się też, że cechy mrocznej triady wyraźnie dochodzą do głosu u tzw. trolli internetowych (osób celowo wywołujących kłótnie internetowe przez obrażanie czy ośmieszanie innych użytkowników oraz zamieszczanie napastliwych, kontrowersyjnych wypowiedzi). Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Manitoba, składające się z kwestionariusza osobowościowego i pytań dotyczących stylu komentowania w internecie, wykazały korelację między ciemną triadą a skłonnościami do trollingu.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *