Gorczyca i jej właściwości

Nasiona gorczycy znane są już od wielu tysięcy lat i z powodzeniem stosowane zarówno w kuchni jako przyprawa i dodatek do marynat i żywności, oraz w medycynie naturalnej. Wyróżnić można w szczególności nasiona gorczycy czarnej, białej, polnej oraz modrej.

Gorczyca polna, zwana również ognichą, jest to roślina uprawiana również w Polsce, podobna do gorczycy białej. Nie ma tak cennych właściwości jak gorczyca czarna i biała. Uważana jest przede wszystkim za trudny do wyplenienia chwast, który posiada lekko trujące właściwości. Przede wszystkim trujące są nasiona, które mogą być przyczyną chorób i zatruć zwierząt hodowlanych wypasanych na łąkach, gdzie rośnie roślina. Niemniej farmacja w pewnym stopniu wykorzystuje jej nieco trujące właściwości. Dodaje się jej niewielkie ilości do przygotowywania preparatów stosowanych w leczeniu stanów depresyjnych. Nie poleca się jednak stosowania jej na własną rękę. Aczkolwiek pośrednią korzyścią czerpaną z występowania tego chwasta jest miód produkowany przez pszczoły, a pochodzący właśnie z pyłków gorczycy polnej. W innych przypadkach jej sproszkowane nasiona stosuje się raczej jako środek do zwalczania gąsienic, ślimaków i mszyc.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku gorczycy czarnej. Zawarte w niej składniki mają bardzo silne działanie na organizm człowieka. W przypadku zastosowania powierzchniowo na skórę, powodują intensywne rozszerzenie naczyń krwionośnych. Przy dłuższym kontakcie z powierzchnią skóry mogą powodować miejscowe zaczerwienie oraz uczucie gorąca i pieczenia. Ogólne działanie tych nasion jest na tyle silne, że po pewnym czasie stosowania nasion gorczycy czarnej w postaci okładów może dojść do uszkodzenia skóry i wystąpienia stanu zapalnego, w ostateczności do jej martwicy. Jednak farmaceutyka z powodzeniem wykorzystuje te właściwości. Z nasion gorczycy wydobywany jest olej i olejek gorczycowy, który po uprzedniej destylacji, ma zastosowanie w maściach i plastrach rozgrzewających. Z powodzeniem może być stosowany przy bólach gośćcowych, nerwobólach korzeniowych oraz w zapaleniu korzeni nerwowych rdzenia. Zewnętrznie, w postaci plastrów, pomocna jest gorczyca przy leczeniu zapalenia ścięgien i przy bólach mięśniowych. O wiele silniej nasiona gorczycy i zawarte w niej olejki działają na błony śluzowe i układ pokarmowy człowieka. Zastosowanie niewielkiej ilości sproszkowanej gorczycy pobudza wydzielanie soków żołądkowych oraz perystaltykę jelit, co powoduje lepsze wchłanianie się pokarmów. Jednak nadmierne bądź długotrwałe spożywanie gorczycy czarnej może powodować zapalenie błon śluzowych jelit i żołądka, prowadzić do uszkodzenia kłębków nerkowych, a także do krwiomoczu i białkomoczu. Dlatego też w formie doustnej gorczyca czarna ma zastosowanie jedynie jako dodatek do musztardy.

Gorczyca biała, inaczej określana jako jasna, ma znacznie szersze zastosowanie. Nasiona tej rośliny, w tym również sporządzone z nich wodne wyciągi, są typowym lekiem na zapalenia błon śluzowych. Przy doustnym stosowaniu powlekają one błonę śluzową żołądka, tym samym zmniejszając tam powstały stan zapalny, jak również chronią przed wystąpieniem dalszych podrażnień. Nasiona gorczycy białej, w przewodzie pokarmowym, wchłaniają wodę i pęcznieją. Tym samym spulchniają masę kałową i ułatwiają wypróżnienie, szczególnie w przypadkach zatwardzenia. Zawarte w gorczycy olejki eteryczne, o nieco gorzkim smaku, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. Dlatego zaleca się dodawanie musztardy zawierającej nasiona gorczycy do tłustych i ciężkostrawnych potraw, aby ułatwić ich strawienie. Dzięki swoim właściwościom, gorczyca biała znalazła zastosowanie w stanach nieżytowych jelita i żołądka, pomocniczym leczeniu nadkwaśności oraz wzdęć. Rozdrobione zaś nasiona podawane są przy braku łaknienia, niestrawności oraz niedokwaśności. Uważa się również, że nasiona gorczycy białej wydzielają wokół ziarenek promieniowanie, które korzystnie wpływa na stawy, występujące bóle reumatyczne i zwyrodnienia. Dlatego też można gorczycę spotkać jako wypełnienie do materacy, poduszek, gdzie pod wpływem ciepła wydzielanego przez ludzki organizm i uwalnianego wtedy promieniowania z nasion, mają one działać prozdrowotne.

Jak widać gorczyce mają szerokie zastosowanie w farmacji, kuchni oraz w rolnictwie. Mogą być świetnym naturalnym zielonym nawozem i środkiem ochrony roślin. Są źródłem dużej ilości pyłku kwiatowego, których przez pszczoły przerabiany jest na smaczny i zdrowy miód. W farmacji leczą bóle stawów, nieżyty żołądka oraz wspomagają trawienie. W kuchni stanowią aromatyczny dodatek do potraw i marynat, nadając im charakterystycznego pikantnego smaku.